Οι 6 ιοί που μεταδίδονται με το σεξ και προκαλούν καρκίνο – Νέα μέτρα από την ΕΕ
Το 40% από τα κρούσματα του καρκίνου στην ΕΕ θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί με εμβολιασμό, καθώς προκαλούνται από μεταδιδόμενους ιούς. Ποια μέτρα προτείνει η ΕΕ.
Σύσταση για τη στήριξη των κρατών μελών στις προσπάθειές τους για την πρόληψη του καρκίνου μέσω του εμβολιασμού έκανε την Πέμπτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όπως αναφέρει η Επιτροπή, εκτιμάται ότι περίπου το 40 % των κρουσμάτων καρκίνου στην ΕΕ μπορούν να προληφθούν.
Ωστόσο, σύμφωνα με νέα έκθεση που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη, μόνο το 5 % των συνολικών δαπανών για την υγεία διατέθηκε για την πρόληψη στα κράτη μέλη της ΕΕ το 2021.
Για την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και άλλων μορφών καρκίνου που προκαλούνται από τον ιό HPV, όπως ορισμένοι καρκίνοι της κεφαλής και του τραχήλου, και άλλες μορφές πρωκτογεννητικού καρκίνου, το ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου έχει θέσει ως στόχο τα κράτη μέλη να επιτύχουν ποσοστά εμβολιασμού κατά του ιού HPV 90 % για τα κορίτσια και να αυξήσουν σημαντικά τον εμβολιασμό των αγοριών έως το 2030.
Το σχέδιο για τον καρκίνο αποσκοπεί επίσης στη διασφάλιση της πρόσβασης και της αυξημένης διάδοσης του εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β (HBV), ιδίως για την πρόληψη του καρκίνου του ήπατος.
Τα εμβόλια αυτά είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία της δημόσιας υγείας και τη στήριξη ανθεκτικών συστημάτων υγείας.
«Ωστόσο, πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά για την επίτευξη αυτών των στόχων. Πολλά κράτη μέλη είναι πολύ κάτω από την εμβολιαστική κάλυψη του 50% των κοριτσιών κατά του ιού HPV, με περιορισμένα διαθέσιμα δεδομένα για τα αγόρια και τους νεαρούς ενήλικες, ενώ παρατηρείται σημαντική έλλειψη δεδομένων σχετικά με τα ποσοστά εμβολιασμού κατά του ιού HBV», υπογραμμίζει η Επιτροπή.
Ποιοι είναι οι 6 μεταδιδόμενοι ιοί που προκαλούν καρκίνο
Υπάρχουν 6 ιοί, οι οποί μεταδίδονται κατά κύριο λόγο με σεξουαλική επαφή και έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο.
Πρόκειται για τους HPV (ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων) τους ιούς της ηπατίτιδας Β και C, τον κυτταρομεγαλοϊό, τον Epstein-Barr που προκαλεί λοιμώδη μονοπυρήνωση και τον HIV/AIDS.
Από αυτούς, μόνο οι δύο, ο HPV και ο ιός της ηπατίτιδας Β, έχουν εμβόλια. Για τους υπόλοιπους απαιτούνται μέτρα προφύλαξης.
HPV (ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων) και καρκίνος
Προκαλεί: καρκίνο τραχήλου μήτρας, πρωκτού, αιδοίου, πέους, στόματος, φάρυγγα και τραχήλου (λαιμού)
Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων προκαλεί το 100% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Σ
ύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τα στελέχη 16 και 18 του ιού HPV είναι αυτά που προκαλούν το 70% των περιστατικών.
Ο ίδιος ιός βρέθηκε στο 88% των καρκίνων του πρωκτού, στο 70%του κόλπου, στο 50% του πέους, στο 43% του αιδοίου.
Πλέον αποδεδειγμένα ο HPV εμπλέκεται στην ανάπτυξη όγκων στην περιοχή της στοματικής κοιλότητας και τραχήλου της κεφαλής. Συνήθως εμφανίζονται στη βάση της γλώσσας και στις αμυγδαλές (80%). Οι μισοί καρκίνοι του στοματοφάρυγγα εμπεριέχουν HPV, ενώ στην περιοχή γενικότερα είναι 30%. Ο τύπος που κυριαρχεί σε αυτήν την περιοχή είναι ο 16 που τον «πιάνει» οποιοδήποτε από τα 2 εμβόλια που κυκλοφορούν. Παραδοσιακά αυτοί οι καρκίνοι είχαν συσχετιστεί με το κάπνισμα και το αλκοόλ αλλά έχουν βρεθεί σε μη καπνιστές.
Πώς μεταδίδεται:
Ο ιός μεταδίδεται κυρίως με την σεξουαλική επαφή είτε κολπική είτε πρωκτική είτε και με απλή επαφή των γεννητικών περιοχών. Σπανιότατα μια έγκυος γυναίκα μπορεί να το μεταφέρει στο νεογέννητο κατά τον τοκετό αν έχει ενεργές βλάβες. Οποιοσδήποτε άνδρας ή γυναίκα έχει ενεργό σεξουαλική επαφή μπορεί να κολλήσει HPV. Είναι τόσο συχνός που όλα τα σεξουαλικά ενεργά άτομα θεωρείται ότι έχουν εκτεθεί στον ιό τουλάχιστον μία φορά στην ζωή τους ακόμη και εάν είχαν ένα μόνο σεξουαλικό σύντροφο.
Το πιο επικίνδυνο είναι ότι δεν είναι απαραίτητο ο σύντροφος να έχει κάποιο σύμπτωμα. Μάλιστα ένα τελείως άτομο χωρίς συμπτώματα (χωρίς κονδυλώματα) μπορεί να είναι μολυσμένο με πολλούς τύπους του ιού ταυτόχρονα.
Πώς προλαμβάνεται:
α) Εμβόλιο. Με το εμβόλιο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
β) Προφυλακτικό. Πρέπει να χρησιμοποιείται σε κάθε σεξουαλική πράξη από την αρχή ως το τέλος. Εν τούτοις δεν παρέχει 100% προστασία καθώς περιοχές μολυσμένες με HPV μπορεί να μην καλύπτονται από το προφυλακτικό.
Πώς αντιμετωπίζεται:
Δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία για τον ίδιο τον ιό αλλά υπάρχουν θεραπευτικές επιλογές για τις επιπλοκές του όπως για κονδυλώματα: Αφαίρεση με ειδικές μεθόδους ή φάρμακα. Κάποιες μπορούν να εφαρμοστούν από τον ίδιο τον ασθενή. Κάποια κονδυλώματα υποχωρούν και μόνα τους αλλά αν αφεθούν αθεράπευτα μπορεί και να μεγαλώσουν.
Καρκίνος του τραχήλου: θεραπεύεται αν διαγνωσθεί έγκαιρα. Το τεστ ΠΑΠ ως ρουτίνα και η παρακολούθηση σε περίπτωση προβλημάτων είναι σωτήρια καθώς ανιχνεύει προβλήματα που μπορούν να αντιμετωπιστούν πριν αναπτυχθεί καρκίνος. Η καλή γυναικολογική παρακολούθηση είναι τεράστιας σημασίας.
Ηπατίτιδες Β, C
Προκαλούν: καρκίνο του ήπατος
Μέχρι σήμερα έχει αποδειχθεί ότι οι ηπατίτιδες Β και C προκαλούν το 80% των περιστατικών με καρκίνο στο συκώτι (ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα).
Πώς μεταδίδονται:
Ο ιός της ηπατίτιδας Β με έκθεση σε μολυσμένο αίμα ή σωματικά υγρά όπως σπέρμα ή κολπικά υγρά από χρόνιους φορείς. Συχνή είναι η σεξουαλική μετάδοση του ιού, ενώ γενετικό υλικό (DNA) του ιού έχει βρεθεί σε σάλιο, δάκρυα και ούρα χρόνιων φορέων. Οι παράγοντες κινδύνου για τη μετάδοση περιλαμβάνουν την εργασία σε χώρους υγείας, την αιμοκάθαρση, τον βελονισμό, τα τατουάζ και το να μοιράζεσαι ξυραφάκια ή οδοντόβουρτσες με ένα μολυσμένο άτομο. Δεν μεταδίδεται με χειραψία, με το να μοιράζεσαι κουταλοπήρουνα ή ποτήρια, με το φιλί, την αγκαλιά, τον βήχα ή το φτάρνισμα.
Ο ιός της ηπατίτιδας C πιο συχνά με έκθεση σε μολυσμένο αίμα ιδιαίτερα μετά με χρήση μολυσμένης σύριγγας σε χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών ουσιών. Σπάνια μεταδίδεται μετά από επαγγελματική έκθεση πχ τρύπημα βελόνας σε επαγγελματίες υγείας.
Η σεξουαλική μετάδοση αμφισβητείται και μάλλον σπάνια συμβαίνει ιδιαίτερα όταν υπάρχει σεξ με τραυματισμό της γεννητικής περιοχής ή ταυτόχρονα άλλο συνοδό σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα πχ HIV ή έλκος γεννητικών οργάνων. Τα τατουάζ με μη αποστειρωμένα υλικά ενοχοποιούνται για μετάδοση όπως επίσης και το να μοιράζεσαι προσωπικά είδη π.χ. ξυραφάκια ή οδοντόβουρτσες με ένα μολυσμένο άτομο.
Πώς προλαμβάνονται:
Ο ιός της ηπατίτιδας Β με εμβόλιο που πλέον χορηγείται στα βρέφη. Οιοσδήποτε ανεμβολίαστος ενήλικος ιδιαίτερα σεξουαλικά ενεργός πρέπει να εμβολιαστεί. Σε περίπτωση έκθεσης σε γνωστό φορέα του ιού υπάρχει ειδικός ορός με αντισώματα που προστατεύει έως να δράσει το εμβόλιο.
Στις έγκυες που είναι φορείς μπορούν να δοθούν ειδικά φάρμακα που προλαμβάνουν την μετάδοση στο βρέφος που ούτως ή άλλως εμβολιάζεται όταν γεννιέται.
Ο ιός της ηπατίτιδας C Δεν υπάρχει εμβόλιο. Η παροχή νέων συριγγών και βελονών σε χρήστες ουσιών μειώνει τον κίνδυνο ηπατίτιδας C κατά 75%.
Πώς αντιμετωπίζονται:
Ο ιός της ηπατίτιδας Β. Οι περισσότεροι ασθενείς με οξεία λοίμωξη αυτόματα απομακρύνουν τον ιό χωρίς θεραπεία. Οι χρόνιοι φορείς (περίπου 1/10 μετά από οξεία λοίμωξη) μπορεί να χρειασθούν (ιδιαίτερα αν έχουν σημεία φλεγμονής στο ήπαρ και παρουσία DNA του ιού στο αίμα), θεραπεία με κατάλληλα αντι-ιικά φάρμακα ώστε να μειωθεί η πιθανότητα εξέλιξης της νόσου σε κίρρωση και καρκίνο. Κανένα φάρμακο έως σήμερα δεν εξαφανίζει πλήρως τον ιό. Η θεραπεία συνήθως κρατά 6 μήνες με 1 χρόνο.
Ο ιός της ηπατίτιδας C. Προκαλεί χρόνια λοίμωξη σε 50 με 80% των ασθενών εκ των οποίων 40-80% «διώχνουν» την λοίμωξη με την φυσική άμυνα του οργανισμού. Ασθενείς με χρόνια λοίμωξη και ανωμαλίες της ηπατικής λειτουργίας θεραπεύονται με νεότερα φάρμακα.
Κυτταρομεγαλοϊός
Προκαλεί: Καρκίνο εγκεφάλου (μυελοβλάστομα)
Ακόμη ένας ιός που μεταδίδεται εύκολα, ακόμη και με το σάλιο σε άτομα που έχουν πεσμένο ανοσοποιητικό σύστημα, είναι ο κυτταρομεγαλοϊός.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Σουηδίας, ο ιός αυτός βρέθηκε σε αρκετά δείγματα όγκων που λήφθηκαν από μυελοβλάστωμα, καρκίνο που εμφανίζεται στην περιοχή του εγκεφάλου και του τραχήλου.
Οι ειδικοί έχουν ανακαλύψει σε δοκιμές που έχουν κάνει σε ζώα, πώς εάν σε κάποιον που αναπτύξει όγκους στον εγκέφαλο του δώσουν αντιιική θεραπεία και μειώσουν το ποσοστό του ιού που κυκλοφορεί στον οργανισμό του (ιικό φορτίο), τότε επιβραδύνεται 70% η ταχύτητα ανάπτυξης των όγκων. Αυτό σημαίνει ότι η εμπλοκή του στη πρόκληση και ανάπτυξη του όγκου είναι άμεση.
Πώς μεταδίδεται:
Αμεση επαφή με σωματικά υγρά όπως σάλιο, σπέρμα, ούρα ή μητρικό γάλα. Επίσης με σεξουαλική επαφή. Συχνά μεταδίδεται με μεταγγίσεις ή με μεταμοσχεύσεις. Είναι πολύ συχνός και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού μολύνεται έως και το τέλος της εφηβικής ηλικίας
Πώς προλαμβάνεται:
Δεν υπάρχει εμβόλιο. Οι έγκυες που δεν έχουν μολυνθεί πρέπει να ακολουθούν κανόνες προσωπικής υγιεινής και υγιεινής των χεριών ιδιαίτερα όταν αλλάζουν πάνες ή ταΐζουν η σκουπίζουν την μύτη η πιάνουν παιχνίδια ή άλλα αντικείμενα (πχ πιπίλα) από τα άλλα τους μικρά (τα μικρά αποβάλλουν τον ιό έως και μήνες μετά την αρχική τους μόλυνση την οποία συνήθως κολλάνε στο σχολείο).
Πώς αντιμετωπίζεται:
Υπάρχουν ειδικά αντιικά φάρμακα που καταπολεμούν την επιθετική μορφή του ιού που εμφανίζεται σε άτομα με προβλήματα στην άμυνα του οργανισμού πχ μεταμοσχευμένους. Στις έγκυες με πρωτολοίμωξη χρησιμοποιείται ειδικός ορός σε μηνιαία βάση που προλαμβάνει την μόλυνση του εμβρύου .
Λοιμώδης μονοπυρήνωση
Προκαλεί: λέμφωμα Χότζκιν και Μπουρκίτ, γαστρικούς καρκίνους
Ο ιός Εμπστέιν Μπαρ που προκαλεί λοιμώδη μονοπυρήνωση είναι ο πρώτος ιός που αποδείχθηκε από το 1964 ότι προκαλεί καρκίνο και συγκεκριμένα λέμφωμα Χότζκιν και Μπουρκίτ. Πρόκειται για καρκίνο του ανοσοποιητικού συστήματος και του αίματος.
Η λοιμώδης μονοπυρήνωση είναι η αιτία για τα περισσότερα Β κυτταρικά λεμφώματα, καθώς αναπτύσσονται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα δεν καλύπτει τον οργανισμό επαρκώς. Επιπλέον, σε περίπου 10% από τους όγκους γαστρικού καρκίνου που εξετάστηκαν, βρέθηκε ιός Επστέιν Μπάρ (λοιμώδης μονοπυρήνωση).
Πώς μεταδίδεται:
Με παρόμοιο τρόπο με αυτόν του κυτταρομεγαλοιού. Θεωρείται η νόσος του πρώτου φιλιού μεταξύ ερωτευμένων (ο ήδη μολυσμένος εκκρίνει, χωρίς να έχει συμπτώματα, τον ιό στις στοματικές εκκρίσεις – οι άνθρωποι παραμένουμε φορείς ερπητοιών όπως ο κυτταρομεγαλοιός εφόρου ζωής). Οι περισσότεροι μολύνονται με τον ιό κάποια στιγμή.
Πώς προλαμβάνεται:
Είναι πολύ δύσκολο να προληφθεί. Καλή προσωπική υγιεινή και υγιεινή των χεριών βοηθά. Δεν υπάρχει εμβόλιο
Πώς αντιμετωπίζεται:
Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία- σε κάποιες συγκεκριμένες καταστάσεις όπως η λευκοπλακία της γλώσσας μπορεί να χορηγηθούν κάποια αντι-ιικά φάρμακα.
HIV/AIDS
Προκαλεί: Λέμφωμα (καρκίνος ανοσοποιητικού), αγγειακούς καρκίνους, ίσως και καρκίνωμα Μέρκελ
Είναι γνωστό εδώ και χρόνια ότι ο ιός HIV που προκαλεί το AIDS ότι προκαλεί επίσης και καρκίνο του ανοσοποιητικού συστήματος, δηλαδή λέμφωμα. Μάλιστα, πριν περιγραφεί για πρώτη φορά ο HIV, οι γιατροί εκτιμούσαν ότι υπάρχει έξαρση λεμφωμάτων, καθώς είναι συχνός σε άτομα που δεν συμμορφώνονται στην αγωγή. «Η μακροχρόνια ανοσοκαταστολή που προκαλεί το HIV μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη του Β κυτταρικού λεμφώματος και επίσης αγγειακούς καρκίνους», εξηγεί ο κ. Χάουσεν. Ακόμη ένας ιός, αυτός του έρπη και συγκεκριμένα ο τύπου 8 προκαλεί σάρκωμα καπόζι στους ασθενείς με AIDS». Βέβαια πολλά πράγματα στην σχέση ιών και καρκίνου παραμένουν άγνωστα. Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν πώς ακόμη τρεις ιοί μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο. Ένας από αυτούς προκαλεί το καρκίνωμα Μέρκελ, μία ιδιαίτερα επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος, που εμφανίζεται μετά από μόλυνση με ένα νέο τύπο ιού τον Merkel cell polyomavirus. Ο καρκίνος αυτός είναι συχνός σε άτομα με AIDS και ανοσοκατεσταλμένα άτομα δηλαδή αυτά με προβλήματα της άμυνας του οργανισμού απέναντι στις λοιμώξεις.
Πώς μεταδίδεται
Ο HIV μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή, π.χ. πρωκτικό, κολπικό ή στοματικό σεξ, τις μολυσμένες βελόνες, και από τη μητέρα στο παιδί κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τον θηλασμό. Ορισμένα σωματικά υγρά όπως το σάλιο, τα δάκρυα, τα ούρα και ο ιδρώτας δεν μεταδίδουν τον HIV εκτός εάν περιέχουν μικροποσότητες αίματος. Ο HIV δεν μεταδίδεται: με την χειραψία, το αγκάλιασμα, το απλό φιλί, την κοινή χρήση ποτηριών και μαχαιροπήρουνων, τηλεφώνων, από την τουαλέτα, ή το μπάνιο.
Πώς προλαμβάνεται:
Το προφυλακτικό μειώνει τον κίνδυνο κατά 80%. Τελευταία χρησιμοποιούνται καινούργιες μέθοδοι όπως κολπικό τζελ με αντιικά, θεραπεία με αντιρετροικά φάρμακα πριν την σεξουαλική έκθεση σε άτομα υψηλού κινδύνου ή και μετά την έκθεση σε επιβεβαιωμένη επαφή με οροθετικό. Τα ίδια φαρμακα χορηγούνται και σε επαγγελματική έκθεση σε επαγγελματίες υγείας. Υπάρχει επίσης ειδική αγωγή για την πρόληψη μετάδοσης από την έγκυο στο παιδί. Οι προσπάθειες για εμβόλιο συνεχίζονται.
Πώς αντιμετωπίζεται
Θεραπεία που να προσφέρει πλήρη ίαση από τον HIV δεν υπάρχει. Η αγωγή αποτελείται από την υψηλής δραστικότητας αντιρετροϊκή θεραπεία HAART (Highly Active Antiretroviral Therapy) η οποία επιβραδύνει (αλλά δεν σταματά) την εξέλιξη της νόσου. Είναι συνδυασμός φαρμάκων που χορηγείται καθημερινά και απαιτεί ιατρική παρακολούθηση.
Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μείωση του καρκίνου
Η νεότερη σύσταση περιλαμβάνει σειρά μέτρων που θα μπορούσαν να λάβουν τα κράτη μέλη για τη βελτίωση της διάδοσης αυτών των σωτήριων εμβολίων.
Μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται:
Δωρεάν παροχή εμβολιασμού και/ή πλήρης επιστροφή των εξόδων·
Διασφάλιση ότι ο εμβολιασμός είναι εύκολα προσβάσιμος, ιδίως για τις στοχευόμενες ομάδες και τους ευάλωτους πληθυσμούς ή τους πληθυσμούς υψηλού κινδύνου·
Ενσωμάτωση της ανοσοποίησης κατά του καρκίνου που προλαμβάνεται με εμβολιασμό στα εθνικά τους σχέδια για τον καρκίνο·
Ενίσχυση των προσπαθειών επικοινωνίας, ιδίως με την ανάδειξη των οφελών του εμβολιασμού προς τους γονείς, τους νέους και τις ομάδες-στόχους, και την αντιμετώπιση της εσφαλμένης πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης·
Βελτίωση της παρακολούθησης και της υποβολής εκθέσεων σχετικά με την εμβολιαστική κάλυψη, ώστε να εντοπίζονται τα κενά που ενδέχεται να πρέπει να αντιμετωπιστούν·
Καθορισμός συγκεκριμένου στόχου για τον εμβολιασμό των αγοριών κατά του ιού HPV·
Ειδικά για τον ιό HBV, ενίσχυση των εθνικών προσπαθειών για την επίτευξη των στόχων του ΠΟΥ για το 2030:
εμβολιαστική κάλυψη (3η δόση) 95 % όσον αφορά τον παιδικό εμβολιασμό κατά του ιού HBV·
προσυμπτωματικός έλεγχος του 95 % των εγκύων για ηπατίτιδα Β·
έγκαιρος εμβολιασμός του 95 % των νεογνών (εντός 24 ωρών από τη γέννηση) κατά του ιού HBV, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση των συστημάτων παρακολούθησης της προόδου προς την επίτευξη των εν λόγω στόχων και με χρήση της διαθέσιμης στήριξης από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων, εάν χρειαστεί.
Δημιουργία ισχυρών ηλεκτρονικών μητρώων εμβολιασμού·
Ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών με άλλα κράτη μέλη για τη βελτίωση των εθνικών προσπαθειών.